kuşan imparatorluğu ne demek?

Kuşanlar, Hindistan’ın kuzeyinde M.Ö. 2. yüzyılın ikinci yarısında hüküm sürmüş bir hanedan. Batılı kaynaklarda Sogdiana ve Bactria, Çin kaynaklarında ise Tai Hsia diye adlandırılan, bugün Afganistan'ın kuzey kesminde Ceyhun Irmağı ile Hindukuş Dağları arasında kalan bölgenin Orta Asya kavimleri istilası sonucunda, M.Ö. 3. yüzyılda kurulmuş olan Grek Baktriya Krallığı çökmüş ve yerine M.S. 1. yüzyılda yerli kayıtlara göre Kuşan, Çin kaynaklarına göre ise Ta-Yüeh-chih adında kurulan devlettir.¹ Kuşanlar, Yüeçi Konfederasyonun beş bölümünden biriydi,²³ ve yüksek ihtimalle İrani⁴⁵ veya Tohar⁶⁷⁸⁹¹⁰, Ön Hint-Avrupalı¹¹¹²¹³¹⁴ Kansu'dan göç eden ve eski Baktriya'ya yerleşen göçebe insanlardır.¹⁵ Kuşanlar ilk dönemler muhtemelen idari işlerde Yunancayı kullanıyorlardı, ancak kısa sürede Bactrian dilini kullanmaya başladılar.¹⁶ Kurucu hanedanın Türk kökenli olduğuna dair çeşitli iddialar da vardır.¹⁷¹⁸¹⁹ Öyle ki bir Keşmir tarihçisi olan Kalhana’nın Rajatarangini’sinde zikredilen “Turushkanvaya” ismidir. Grandhara bölgesinde Türk asıllı krallar olduğundan bahseder.²⁰

Kuruluş

Yüeçiler'in bir kolu olan Kuşanlar, M.Ö. 3. yüzyıldan itibaren Çin'in batısındaki Kansu bölgesindeki yurtlarından, Hunlar'la yaptıkları çatışmalarda yenik düştükleri için batıya göç etmişlerdir. Yol boyunca Vusun ve Sakalar ile mücadele ederek Afganistan'ın kuzeyine ulaşmışlar ve burada Kuşan İmparatorluğu'nu kurmuşlardır.²¹

Yayılma

M.Ö 2. yüzyılda Hellenistik Greko-Bactria Krallığının yıkılmasıyla Baktriya bölgesini ele geçiren Yüeçiler'den yerleşik hayata geçen beş kabile burada yerel halkla birlikte varlıklarını sürdürmeye başlamışlardır. Bir süre sonra günümüz Afganistan'ının kuzeyinde yaşayan ve yabguların idaresindeki bu beş kabile, kabilelerden biri olan Guishuang (Kuşanlar) yabgusunun etrafında birleşerek M.S. 1. yüzyılda Kuşanlar adıyla devlet kurdular²².1. yüzyılın ikinci yarısında Kujula Kadphises önderliğinde güneye ilerleyerek Taxila ve Kabil gibi önemli yerleri ele geçirdikten sonra Hindistan'a doğru ilerleyişlerini sürdürdüler. Kuşhanlar, Partlar'ı yenmiş, Ganj Nehri boyunca kuzey Hindistan'ı bütünüyle kontrol altına almışlardır. Diğer taraftan Türkistan'ın büyük bir bölümü Kuşan hakimiyetine girmiştir.²³

Çöküş

2. yüzyıldan itibaren zayıflamaya başlayan Kuşanlar, önce Sasanilere yenilmişler ve Pencap'ın kuzeyini terk etmek zorunda kalmışlardır. Bu dönemde giderek güçlenen Akhunlar, 385 - 420 yıllarında Ceyhun Irmağı'nı geçerek, Kuşanları Peşaver ve çevresinden çekilmeye zorlamışlardır. Kuşanların direnmesine rağmen Akhunlar, önce Belh'i, daha sonra Afganistan ve Kuzey Hindistan'daki Kuşan beyliklerini ele geçirmişlerdir.²⁴

Ticaret ve Dış İlişkiler

Kuşanlar döneminde Hindistan ile Roma İmparatorluğu arasındaki ticaret gelişmiş, İran bütünüyle bu ticaretin dışında bırakılmıştır. Kuşanlar hem kara hem de deniz ulaşımına hakim olmuştur. Kuşan siyasi birliği ile geçen bu dönem, Hindistan ve Türkistan'ın müreffeh bir dönem geçirmesini sağlamıştır.

Kuşanlar var oldukları dönemde, dünyanın en büyük dört devletinden birisidir. Kırk yıl kadar dünya güç dengesini elinde tutmuştur. Kuşanların en güçlü hükümdarlarından olan Kanişka, Hint, İran, Çin ve Roma hükümdarlarının unvanlarını bir arada kendisini tanımlamak üzere kullanmak hakkını kendinde gösterecek başarıya ulaşmıştır.²⁵

Din, kültür ve sanat

Kuşanlar, Budizm ve Hinduizm başta olmak üzere, Hindistan'daki bütün dinlere ve kültürlere eşit oranda saygı göstermiştir. Bu anlayış sonucu özgün bir Kuşan - Hint sanatı doğmuştur. Kuşan - Hint ekolü arasında Saka-Türk süvarilerinin heykelleri önemli yer tutar.²⁶

Kaynakça

Dış bağlantılar

Orijinal kaynak: kuşan imparatorluğu. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
"They are, by almost unanimous opinion, Indo-Europeans, probably the most oriental of those who occupied the steppes." Roux, p.90 ↩
↩
The Bactrian Rabatak inscription (discovered in 1993 and deciphered in 2000) records that the Kushan king Kanishka the Great (c. 127 AD), discarded Greek (Ionian) as the language of administration and adopted Bactrian ("Arya language"), from Falk (2001): "The yuga of Sphujiddhvaja and the era of the Kuṣâṇas." Harry Falk. Silk Road Art and Archaeology VII, p. 133. ↩
Ritual, State, and History in South Asia: Essays in Honour of J.C. Heesterman ,J. C. Heesterman,Albert W. Van den Hoek,Dirk s.767 ↩
Jammu & Kashmir: A State in Turbulence ,Narendra Sahagala s.15 ↩
The Cambridge History of Iran: Seleucid Parthian, E. Yarshater s.958 ↩
Al-Hind the Making of the Indo-Islamic World: The Slave Kings ,André Wink s.75 ↩
↩
Kayalı, Y., Hindistan Kuşan İmparatorluğunun Yükselme Dönemi ve Kral Kanişka (MS 78-99).Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi , Sayı: 55, , S:189-204, 2015. URL:http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/2047/21249.pdf . Erişim: 2016-12-02 ↩
↩
↩
↩
↩